Avustralya'da opal madenciliğinin tarihi, büyük zorluklara rağmen tehlike, yenilenme ve başarı öyküsüyle doludur. MÖ 4.000 yılına kadar insanlar Kenya ve Macaristan gibi çeşitli yerlerde bu taşları değerli bulmuş ve çıkarmıştır. Ancak, jeolojik yapının, tesadüfi keşiflerin ve iki dünya savaşının sıra dışı bir kombinasyonu sayesinde, Avustralya, opal madenciliğinin merkezi haline gelmiştir. Bu süreçte, opal maden alanlarının çevresinde zengin bir opal madenciliği kültürü de ortaya çıkmıştır.
Avustralya, siyah opal dahil dünyanın değerli opal üretiminin yaklaşık %95'ini sağlamaktadır. En değerli opal çeşidi olan siyah opal, değer açısından en büyük opal üreticisi olan Lightning Ridge'de bulunur. Ancak, Coober Pedy, kütle olarak en büyük üreticidir. Coober Pedy'nin kültürü opal madenciliğine o kadar bağlıdır ki, kasaba tabelasının üzerinde direklere oturtulmuş bir maden kamyonu bulunmaktadır.
Coober Pedy'de Opal Madenciliğinin Başlangıcı
1915 civarında, babası altın arayan genç bir çocuk Coober Pedy'de opal keşfetti. İlk opal ruhsatı hemen ardından verildi ancak opal madenciliğinin bölgede hız kazanması zaman aldı. I. Dünya Savaşı'ndan sonra, siperlerde yaşamaya alışkın olan dönen askerler servetlerini aramak için opal alanlarına akın etti. II. Dünya Savaşı'ndan sonra, savaştan harap olmuş ülkelerinden Avustralya'ya opal madenciliği yapmak için gelen bir dalga Avrupalı göçmen oldu. Sonuç olarak, bugün Coober Pedy'de yaşayan madencilerin %60'ının Güney veya Doğu Avrupa kökenli olduğu tahmin ediliyor. 1970'ler, opal telaşının tam anlamıyla yaşandığı dönemdi.
"Coober Pedy" adı, Avustralya Aborjin dilinde "çocukların su birikintisi" anlamına gelen kupa piti sözcüklerinden gelir. Ancak, bir başka tür çukur da oldukça tehlikeli hale gelmiştir. Yıllar geçtikçe madenciler 250.000'den fazla şaft açmış ve Coober Pedy'yi turistlerin dikkatsizce dolaşması için tehlikeli bir yer haline getirmiştir.
Coober Pedy'nin Yeraltı Evleri
Kaba bir tahminle, 1.700 kişi kasabada tam zamanlı olarak yaşayarak madencilikle ilgili işlerde çalışmaktadır. Çölün acımasız sıcağından kaçınmak için birçok kişi yeraltı evlerinde yaşar. Tepelere oyulmuş bu evlerde, çökmeyi önlemek için en az 4 metre yüksekliğinde tavanlar gereklidir. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, birçok ev sahibi (veya ev kazıcısı) kazı yaparken opal bulmuştur.
Geçmişte, bakkal dükkanları patlayıcı madde satıyordu ve ev sahipleri, evlerinin kenarlarını patlatarak opal arıyordu. Bazen, komşularının evlerine bile patlama yapıyorlardı. Şu anda yerleşim alanlarında madencilik yasaktır. Ancak, birçok madenci bu boşluğu "evlerini genişleterek" ek misafir odaları inşa ederek aşmaktadır.
Erken Madencilik Yöntemleri
Genellikle, büyük şirketler yerine, az sayıda madenci birlikte opal madenciliği işletmelerinde çalışmıştır. İlk madenciler 3 ila 10 metrelik şaftlarını elle kazmışlardır. Tozlu, güneşten kavrulmuş toprağın çökmesini önlemek için duvarları keresteyle güçlendirmişlerdir. Kendilerini vinçlerle şaftlara indirmiş ve ardından atık toprağı veya moloku, vinçlerle kaldırılan kovalarla dışarı çıkarmışlardır. Madenciler tünelleri eski usul bir şekilde, kürek, balta ve bazen de toprak ceplerine gömülmüş ev yapımı patlayıcılarla kazmışlardır.
Şanslıysalar, madenciler kayaların arasında kıvrılan ve dönen yaygın opal damarları bulmuştur. Bu damarları takip ederek, bazılarının değerli opal haline gelebileceği umuduyla ilerlemişlerdir. Çoğu zaman, damarlar ya kaybolmuş ya da izlenemeyen derinliklere dalmışlardır.
Bazen, madenciler tarih öncesi hayvanların veya bitkilerin opalize olmuş fosillerini keşfetmişlerdir. Milyonlarca yıl boyunca, bu kalıntılar opal materyale dönüşmüştür.
Modern Madencilik Yöntemleri
1970'lerden itibaren, mekanize opal madenciliği yaygınlaşmıştır. Genellikle şaft kazma ve tünel açma makineleri veya yatay tünel açma için ön yüklemeli yükleyiciler gibi gelişmiş ekipmanları içerir. Otomatik kova devriltici makineler veya devasa boru vakumları, makine veya patlayıcılarla kazılan moloku taşır. Bu toprak daha sonra, daha sonra boşaltılmak üzere bir kamyonun üzerine monte edilmiş bir tambur (Coober Pedy kasaba tabelasının tepesindeki gibi) taşınır veya vakum tarafından şafta yakın bir yığının içine boşaltılır.
Söylentiye göre, deneyimli bir madenci vakumun sesinden opal bulunup bulunmadığını anlayabilir. Madenciler değerli opal bulurlarsa, çok kırılgan olabileceğinden çok dikkatli bir şekilde çıkarmaları gerekir.
Opal Madenciliği İçin Karar Verme
Madencilik her zaman yatırım ile getiriyi değerlendirmeyi gerektirir. Bazı yalnız madenciler işletmelerini küçük bir ölçekte kurmayı tercih ederler. Örneğin, kendilerini kablolu kranklar veya kamyonlarına bağlı halat merdivenler kullanarak terk edilmiş maden şaftlarına indirirler.
Buna karşılık, gelişmiş yöntemler kullanmayı tercih eden madenciler hızlı bir şekilde kazabilirler. Ayrıca, geniş alanları kazmaya başlamadan önce test şaftları da kazabilirler. Bu madenciler, işçiler opal izlerini izlerken ve değerli materyal için opal damarlarını kontrol ederken, bazen yüzeydeki toprak katmanlarını kaldırmak için buldozer kullanırlar. Diğer seçenekler arasında kırıcı çekiçler ve dinamit bulunur.
Elbette, yöntem ne kadar gelişmiş olursa, maliyet o kadar yüksek olur ve potansiyel opal damarlarına zarar verme riski de o kadar artar.
Opal Madenciliğinin Tehlikeleri
Opal madenciliği, özellikle yalnız çalışanlar için tehlikeli bir iştir. Tünellerde genellikle yeterli oksijen bulunmaz ve çökmeler meydana gelebilir. Ani fırtınalar da tünelleri su basabilir. İşçiler yer üstünde aşırı sıcakla, yer altında ise kapalı alan korkusuyla karşı karşıya kalırlar. Ayrıca, opallar kaya içindeki damarlarda, borularda veya çekirdeklerde gizlidir. Bu nedenle, madenciler kazmaya başlamadan önce opalın nerede bulunabileceğini asla bilemezler.
Avustralya'daki ilk opal keşifleri tesadüfi olmuştur. Örneğin, bir at bir opal yığını tekmelemiş veya bir genç yerde parıldayan taşlar toplamıştır. Madenciler daha sonra bu yerlere yakın bölgelerde kazı yapmışlardır. Günümüzde bulunan opalın %95'i, değersiz gri, beyaz potç veya olağanüstü özelliklere sahip olmayan yaygın opaldir.
Kişilikler ve Hayaller
Avustralya'nın opal alanları muhteşem keşifler ve eksantrik karakterlerle dolu öykülerle doludur. Birçok madenci, Coober Pedy'nin sert arazisinde huzur (ve opal) aramak için geçmiş yaşamlarını geride bırakmıştır. Bazılarının hareketli meslek hayatları olmuştur. Diğerleri ise eksantrikliğe daha yatkındı. Örneğin, Coober Pedy'nin mutlaka görülmesi gereken turistik yerlerinden biri, saklanmakta olan eski bir timsah avcısı ve kendini ilan etmiş Letonya baronu tarafından işletilmiştir.
Elbette, burada bir sonraki kazdıkları toprak parçasının onları milyoner yapacak bir opal çıkaracağını hayal eden sıradan madencileri de bulabilirsiniz. Çoğu için bu büyük ikramiyeyi umut etmek onları yer altında tutar, renk parıltısı için el fenerleriyle ararlar. Bazen de zengin ödüllerle karşılaşırlar.
Coober Pedy Opal Örnekleri
